Endoplazmik Retikulum (ER), ökaryotik hücrelerde bulunan, hücre zarı ve çekirdek zarı arasında uzanan karmaşık bir zar sistemi ağıdır. Temel olarak iki ana türü vardır:
-
Granüllü (Ribozomlu) Endoplazmik Retikulum (gER): Yüzeyine ribozomlar bağlıdır. Bu ribozomlar, protein sentezi yapar ve ER'ye proteinlerin işlenmesi, katlanması ve taşınması için bir platform sağlar.
- Protein Sentezi ve İşlenmesi: gER'de ribozomlar tarafından sentezlenen proteinler, ER lümenine (iç boşluğuna) geçer. Burada doğru şekilde katlanırlar, glikozillenirler (şeker eklenmesi) ve diğer modifikasyonlara uğrarlar. Yanlış katlanmış proteinler, ER İlişkili Yıkım (ERAD) yoluyla yok edilir. [Protein Sentezi] ve [Glikozillenme] önemli süreçlerdir.
- Protein Taşınması: gER, sentezlenen proteinlerin Golgi aygıtına ve hücrenin diğer bölgelerine taşınmasında rol oynar. Vesiküller (küçük zarlı kesecikler) aracılığıyla bu taşıma gerçekleşir. [Golgi Aygıtı]
-
Düz (Ribozomsuz) Endoplazmik Retikulum (dER): Ribozomları yoktur. Bu nedenle protein sentezi ile doğrudan ilişkili değildir.
- Lipid Sentezi: dER, fosfolipidler, steroidler ve diğer lipidlerin sentezinde önemli rol oynar. Özellikle karaciğer hücrelerinde kolesterol ve steroid hormonlarının sentezi yoğun olarak dER'de gerçekleşir. [Fosfolipidler] ve [Steroidler]
- Detoksifikasyon: dER, ilaçlar, alkol ve diğer zararlı maddelerin detoksifikasyonunda (zararsız hale getirilmesinde) rol oynar. Özellikle karaciğer hücrelerindeki dER, bu işlevi yoğun olarak yerine getirir. [Detoksifikasyon]
- Kalsiyum Depolanması: dER, kas hücreleri gibi bazı hücrelerde kalsiyum iyonlarını depolar ve salgılar. Bu, kas kasılması ve sinyal iletimi gibi süreçlerde önemli bir rol oynar. [Kalsiyum Depolanması]
Genel olarak, endoplazmik retikulum, hücre içi protein ve lipid trafiğinin organizasyonunda, proteinlerin doğru katlanmasında, detoksifikasyonda ve kalsiyum homeostazının sağlanmasında hayati öneme sahiptir. ER'deki işlev bozuklukları, çeşitli hastalıklara yol açabilir.